Heeft het lijden zin? #veertigdagentijd

De veertigdagentijd staat ook wel bekend als lijdenstijd. Maar wie wil er nou, desnoods in navolging van Jezus, lijden? Doen we er juist niet alles aan om het lijden ver van ons af te houden? En slagen we daar niet in? Er zijn pillen om ons gelukkig te maken. Er zijn pillen om het lijden te verdoven. Er zijn pillen om een eind aan je leven te maken als het lijden je teveel wordt. En er komen technische middelen, die cybermensen van ons maken, zodat we steeds langer leven. Bovendien kunnen we uitkijken naar een gezelschapsrobot, die een kopje thee voor ons zet en naast ons op de bank kruipt.

Ik herinner me een film, Until the end of the World (1991) van Wim Wenders, waarin de hoofdrolspelers een bril droegen die hen liet zien wat ze wilden zien. Ze leefden in een zelfgeschapen, virtuele wereld; ieder individu op een eigen gelukseiland. In een samenleving die verkruimelt. Is dat ons voorland?

Zin ervaren in het lijden

Toch zie ik in de pastorale praktijk iets heel anders. Daar zie ik dat mensen zin kunnen ervaren in hun lijden. Door hun lijden, aan chronische ziekten, eenzaamheid en ouderdom, ontwikkelen mensen niet zelden een groot gevoel van medelijden. “Nu ik zoveel pijn heb, besef ik beter hoe mensen met kanker zich voelen”. “Ik vind het fijn dat ik steun kan bieden aan mensen in de lotgenotengroep”. Ze ervaren hun lijden niet als zinloos. Integendeel. Een kersverse weduwe vertelt hoe dankbaar ze is, dat haar lief als eerste van hen twee gegaan is. “Als het andersom was geweest had hij veel meer geleden, dat weet ik zeker.” Haar verdriet en haar lijden ervaart zij als het ware als een lijden vóór.

Het doet me denken aan de overlevering uit de tijd van Jesaja, van de Lamed Waf, de zesendertig rechtvaardigen, op wie het geluk van de wereld rust. Zij zijn in niets te onderscheiden van gewone mensen. Sterker nog, vaak hebben ze zelf niet door dat ze een rechtvaardige zijn. Zij vormen het hart van de mensheid. Hen treft het lijden als geen ander. Vraag je je af hoe sommige mensen zoveel pech en leed in hun leven te verduren krijgen, en dat met waardigheid dragen, vraag je dan af of je misschien te maken hebt met zo’n rechtvaardige, of met iemand die daar dichtbij in de buurt komt.

Kwaliteit van relaties doet ertoe

Wat in deze voorbeelden opvalt is dat de zin van het lijden voor deze mensen zit in de relaties met anderen. Het ware geluk zit hem niet in een zo hoog mogelijk bnp, of een zo groot mogelijke vlucht weg van het lijden en uit de werkelijkheid, of in technische oplossingen voor het lijden, maar in de kwaliteit van relaties, op school, op je werk, thuis en met God.