Pinksteren, lichtpuntje in deze ‘bezeten’ wereld

In 1935 schreef de grote historicus Johan Huizinga: “We leven in een bezeten wereld. En wij weten het… Wij zien voor ogen hoe bijna alle dingen, die eenmaal vast en heilig schenen, wankel zijn geworden…” Cultuurpessimistische woorden van alle tijden, die overigens, achteraf bezien, in de pre-oorlogse jaren wel heel erg op hun plaats waren. En als Huizinga zich afvraagt of er geen reden tot hoop is, wijst hij op “mensen van goede wil die de leugen geen toegang geven… al degenen die zoeken te begrijpen en bereid zijn te dragen. Een over de hele wereld verspreide gemeente, …een gemeenschap van de geest.”

In alle somberheid ziet hij ook een lichtpuntje. Je kunt jeremiëren over de uitzichtloosheid van deze tijd en daarmee, om met de dichter Leo Vroman te spreken, “het uitzicht dichtschrijven”. Leugens en nepnieuws beheersen dan debat en kijk op de wereld. Maar je kunt ook, als de Bijbelse profeet Jesaja, tegen de klippen op, een schitterend vergezicht blijven zien. Je kunt geloven in de leugen, in de onveranderlijkheid van de wereld en de slechtheid van de mens (hoe calvinistisch!), en je kunt daartegenover, ondanks alles, krediet blijven geven aan mensen.

Inspirerend feest van de Geest

Het fundament voor zijn wijze van denken vond Huizinga in het christelijk humanisme waar vierhonderd jaar geleden ook de remonstranten op zijn gaan voortbouwen. Niet voor niets werden remonstranten een tijd lang christen-humanisten genoemd c.q. daarvoor uitgescholden. Ik moest hieraan denken toen ik onlangs in NRC Handelsblad las dat zelfverklaard-niet-christelijk humanist, essayist Bas Heijne zijn waardering uitsprak voor de radicale, non-conformistische boodschap in de Bergrede van Jezus. Een boodschap die, voor zover opgepakt als een existentiële aansporing, bijdraagt aan een zinvol leven, zo schrijft hij.

Zo’n column is dan weer een mooi lichtpuntje in een tijd die uitnodigt tot cultuurpessimisme. Een teken dat er inderdaad nog steeds een gemeenschap van de geest is. Op Pinksteren vieren we weer het feest-van-de-Geest. Een feest waarin gevierd werd en wordt dat mensen van overal en nergens, verschillend in taal, achtergrond, gelovigheid en wat dan ook maar (en dus ook humanisten!) zich laten bezielen door het verhaal van  Jezus. Heel inspirerend, zo’n gemeenschap van de Geest!