Zomer

Er is nog zomer

Er is nog zomer en genoeg
wat zou het loodzwaar
tillen zijn wat een gezwoeg
als iedereen niet iedereen
terwille was als iedereen
niet iedereen op handen droeg.

 Judith Herzberg

Zulke bekende regels zijn het. Ik aarzelde of ik ze zou gebruiken maar ze bleven terug komen. Deze blog, midden in de zomer. Hittegolfje gehad, watersnood! Ondertussen alles definitief groen en bloeiend, de langste dag al ruim voorbij. Maar: er is nog zomer, en genoeg.

Onze plaats in het grote geheel

Maar is dat ook zo? Is er ‘genoeg’? Is er niet juist te veel of te weinig van alles? Ik lees de laatste tijd veel over groei en aarde, over de ecologie van het land, deze levende planeet waar we ons op bevinden. Hoe weergaloos verfijnd alles met elkaar verbonden is, verbanden vormt, niet zonder elkaar kan. Hoe onkenbaar de diepste lagen zijn van wat leven is; hoe alles leeft, stof wisselt, communiceert. En wij en wij en wij – opgegroeid met het idee dat dit alles er is voor ons om te ‘kennen’, te snappen, te bewerken. Steeds duidelijker wordt hoe we dat helemaal niet kúnnen; hoe we pas echt zullen ‘kennen’ als we niet langer van buitenaf denken, maar leren en durven te ervaren van binnenuit. Onszelf als deel van het grotere levende geheel zien – eerst onze plaats kennen.

Dreigend kan het voelen, angstig – waar moet het heen? Het gaat niet goed met deze planeet, de spanningen te groot, balansen verstoord – te erg in het ongerede geraakt. Hier iets beprutsen levert daar weer problemen. Waar te beginnen, als alles met alles samenhangt? Nog sterker lijkt dan de behoefte, of: de opdracht, om te kennen: om te snappen wat er gebeurt, om te ontdekken hóe we dit ten goede kunnen keren.

We leven in tijden van crisis?

Thomas Merton, beroemd Amerikaans monnik, (hij stierf in 1968), observeert in zijn filosofisch dagboek hoe de mensheid probeert het heil naderbij te brengen. “We leven in tijden van crisis,” zegt hij (ja, toen ook al) – “en daar voelen we ons schuldig over, alsof we niet in crisis zouden mogen zijn. Alsof we zo wijs, zo bekwaam, zo aardig, zo redelijk zouden zijn dat een crisis te allen tijde ondenkbaar zou moeten zijn.” En dus proberen we, met volle inzet van wat hij onze ‘grijpgrage begripsvorming’ noemt, de boel de baas te blijven. We proberen ons meester te maken van het proces. “We denken te weten wat we zouden moeten doen en zien dat we onszelf in de tegenovergestelde richting bewegen met de onverbiddelijkheid van een machine die de verkeerde kant op gaat. Een fascinerend fenomeen dat we maar blijven bekijken, blijven meten, bediscussiëren, analyseren en het misschien betreuren! Maar het gaat maar door. En, zoals Jezus Christus zei over Jeruzalem, we kennen de dingen niet die ons naar vrede leiden.” (Thomas Merton, Bespiegelingen van een schuldige toeschouwer, Uitgeverij Damon 2020, p. 70).

Vrede

Is het bemoedigend of juist teleurstellend dat we ons zo kunnen herkennen in woorden over een crisis die in 1968 kennelijk ook al gevoeld werd? Maar nog verder in de tijd wijst Merton met de woorden van Jezus die hij aanhaalt. ‘We kennen de dingen niet die ons naar vrede leiden.’ – en ik geloof dat daar Judith Herzberg om de hoek komt. ‘Wat zou het loodzwaar/tillen zijn wat een gezwoeg/als iedereen niet iedereen/terwille was als iedereen/niet iedereen op handen droeg.’

‘Vrede’ wil niet zeggen dat het goed komt. ‘Vrede’ wil niet zeggen dat we het (wat dan ook) in onze macht krijgen. ‘Vrede’ wil zeggen dat er vrede is, dat we instemmen met het bestaan, dat we afstemmen op wat is. Afstemmen op wat is: dat we niet alleen zijn, niet zonder elkaar kunnen, niet zonder alle leven om ons heen. Iedereen iedereen terwille, wij dragen elkaar op handen.

Zomerwens

Laat het een zomer van genoeg worden –  genoeg ruimte, genoeg tijd, genoeg inspanning, genoeg rust. Een zomer van licht en aandacht, van gezelschap waarin vrede is, kracht waarin we elkaar dragen. Elkaar: dat is alle leven, alles wat leeft. Dat we dat terwille zijn.