Paulus veegt de vloer aan met je superioriteitsgevoel

‘Er zijn geen Joden meer, slaven of vrijen, mannen of vrouwen – U bent allen één in Christus Jezus’. Met deze fameuze tekst van de apostel Paulus, in zijn brief aan de Galaten (3:28), zette hij zich af tegen de machtigste en meest dominante trends van zijn tijd. In de maatschappij waarin hij leefde werd je positie zonder uitzondering bepaald door wie je was. Insider of outsider: Jood of niet-Jood, burger of slaaf, man of vrouw. Sadduceeën of Farizeeërs; ook binnen het Jodendom bestond allerlei onderscheid. Er was (vrijwel) geen ontkomen aan, je hoorde in het vakje waarin je was geboren of ingedeeld. Het was een wereld waar de grenzen diep ingekerfd zijn en er weinig kansen waren om over te steken, een wereld van ingewikkelde identiteitsproblematiek.

Dat klinkt bekend in de oren. Al zeker vijftien jaar wordt het maatschappelijk debat beheerst door (sociale) identiteit. Het gaat (gelukkig) niet meer om de tegenstelling tussen burger en slaaf, maar je bent wel anti of pro Zwarte Piet, je bent Hollander (en houdt van Holland!) of je afkomst ligt elders. Je bent moslim, Jood, christen of juist helemaal niet. En recentelijk is een ferme discussie over gender-neutrale bewoordingen in gemeentelijke brieven en over dito wc’s opgelaaid. Maar ditmaal is het oogmerk om juist geen onderscheid meer te maken in bewoordingen of retirade. Ook onder Remonstranten zal over genoemde tegenstellingen vermoedelijk nog wel wat verschil van inzicht bestaan?!

Kom uit je bubble

Misschien kan Paulus helpen bij de gedachtenvorming. Als hij ingaat op het toen actuele onderscheid tussen Joden en niet-Joden voelt hij zich steeds meer gedwongen om de onverenigbaarheid van insiders en outsiders, waarin hij is opgevoed als Jood, ter discussie te stellen. Hij bevraagt beide partijen, Joden en nieuwbakken christenen. ‘Denk je dat je een soort recht hebt op Gods gunst omdat je je binnen de Joodse wereld streng aan de Joodse wetten houdt? Denk daar nog eens over na’. En tegelijkertijd: ‘Denk je dat je in het voordeel bent ten opzichte van de Joden, omdat je als niet-Jood verwelkomd bent in de christelijke gemeenschap? Denk daar nog eens over na’. Deze parafrasering heb ik overigens van Rowan Williams, voormalig aartsbisschop van Canterbury, uit zijn ‘God ontmoeten in Paulus’.

De apostel wilde bereiken dat mensen zich hun gevoel van superioriteit bewust werden. Tegenwoordig kan je zeggen dat mensen zich bewust kunnen worden van de bubble waarin zij leven. Steeds duidelijker wordt dat de groepsgewijze communicatie op internet meebrengt dat mensen steeds minder buiten hun eigen groep communiceren en afgeschermd raken van andersdenkenden. Voor het empathisch vermogen blijkt dat niet erg bevorderlijk.

Deuren open voor outsiders

Tegenover gesloten groepsdenken plaatst de apostel de gedachte dat ieder onderscheid tussen mensen is opgeheven, want ‘allen die door de Geest van God worden geleid, zijn kinderen van God’ (Rom. 8). Hij volgt daarin Jezus die zogezegd de deuren opende voor de outsiders, voor hen die niet ‘gekwalificeerd’ werden geacht om bij Gods volk te horen, voor hoeren, tollenaars, zwervers en ander schorriemorrie.

Iedereen is welkom. Mooie gedachte, althans in mijn remonstrantse bubble.