Alsof koning Willem Alexander zelf het eten op komt dienen #Witte Donderdag

Het is ieder jaar weer een bijzonder fotomoment: paus Franciscus die op Witte Donderdag de voeten van gedetineerden wast en zelfs kust. Of het na het recente ziekbed van de paus ook dit jaar lukt? We zullen zien. Zeker is dat het pauselijk ritueel van de voetwassing rechtstreeks terug gaat op het bijzondere verhaal dat de evangelist Johannes daaromtrent vertelt. Als Jezus aan de vooravond van zijn arrestatie zijn leerlingen de voeten wast (zie Johannes 13: 1-17)

Radicale actie

Om de radicaliteit van het verhaal te snappen moet je weten dat in het warme en stoffige Midden Oosten voetwassingen aan de orde van de dag waren. Mensen liepen er immers blootsvoets of op sandalen rond. Je waste je vuile voeten in principe zelf. Maar in de patriarchale cultuur van die tijd hoorde het ook wel tot de plichten van de vrouw om de voeten van haar man te wassen en van kinderen om de voeten van vader te wassen. Was men ergens te gast, dan droeg de gastheer zorg voor de voetwassing van zijn gasten.

Als het even kon deed hij dat vieze werkje natuurlijk niet zelf, maar droeg hij het op aan een van zijn slaven. Buitenlandse slaven dan, want Joodse slaven waren van dat laag-bij-de-grondse werkje vrijgesteld. Echt een als vernederend gezien dienstwerk dus, dat voeten wassen, liefst verricht aan elke hogergeplaatste door degene die het laagste op de maatschappelijke ladder stond.  

Rollen omdraaien

Met die kennis van toen is het dus des te schokkender wanneer Johannes in zijn verhaal voor Witte Donderdag de rollen radicaal omdraait. Het lijkt wel carnaval. Alsof we aan een koninklijk banket aanzitten vanwege het tienjarig koningschap van Willem Alexander, en – wat krijgen we nu –  de koning plotseling zelf het eten op komt dienen.

Over de radicaliteit van Johannes’ verhaal is veel te zeggen. Zeker is dat Jezus hier een voorbeeld stelt aan zijn leerlingen dat zij (en wij!) moeten navolgen: ‘Ik heb een voorbeeld gegeven; wat ik voor jullie heb gedaan, moeten jullie ook doen’.

Jezus als moreel voorbeeld

Het is precies dat element dat Julian Baggini naar voren haalt in zijn Een evangelie zonder God. Wat heeft Jezus ons nog te zeggen?  Baggini’s poging om Jezus als een geseculariseerde moraalleraar zonder God te beschrijven is zeker niet in alle opzichten geslaagd. Maar hij heeft wel door hoe illustratief het verhaal van de voetwassing is voor de betekenis van Jezus’ leven. Toen en nu. Jezus als moreel voorbeeld dat nog altijd navolging verdient in ons eigen (samen)leven. Het is trouwens dat (voor)beeld dat ook de Remonstranten in de loop der eeuwen graag benadrukt hebben.

Dus… in navolging van Jezus én de Paus kunt u juist vandaag, Witte Donderdag, uw geloof op bijzondere wijze handen en voeten geven. Of dat nu wassend, kussend of anderszins is: elkaar een dienst bewijzen kunnen we allemaal.