De strijdlustige Maria #advent

Hoogmoedigen worden met al hun plannen uiteengeslagen. Machtigen worden van hun troon gestoten. Rijken worden met lege handen weggestuurd. Vernederden worden verhoogd. Als deze of vergelijkbare woorden gisteren op TV waren uitgesproken of in de krant hadden gestaan, hadden we er heel anders naar geluisterd of hadden we deze woorden heel anders gelezen. Aan het begin van het Lukasevangelie klinkt het bijna alsof Maria, die deze woorden uitspreekt, de aanvoerder of in ieder geval de woordvoerder is van een of andere protestbeweging is. Haar zoon werd als volwassen man als opstandeling en oproerkraaier ter dood veroordeeld. Dat opstandige had Jezus kennelijk (ook) van Maria. In het grote rijk van de Romeinen stond Palestina en de omgeving bekend als een regio met veel onlusten en opstanden. Met name de arme bevolking leed onder het stelsel van zware belastingen, geheven door de eigen machthebbers én door de Romeinen.

Ja tegen God

We weten bijna niets over Maria, over haar herkomst en familie. Heeft ze ons, zoveel later, in onze tijd, nog iets te vertellen? In de evangeliën heeft Maria weinig te zeggen. Maar als zij een keer haar mond open doet, dan zegt ze volmondig ‘Ja’ tegen God en dan zingt zij van een goddelijke omkering van de bestaande verhoudingen. Maria durft haar mond te openen. Zij durft zich uit te spreken. In haar betoog beroept zij zich niet op een ideologie of op een partijprogramma, maar op God, de God van bevrijding.

Met haar kritiek op onrechtvaardigheid staat Maria volop in een profetische traditie. God houdt volgens de verhalen uit de bijbel van dwars, van non-conformistisch, van tegendraads. Haar lied is geen partijrede, geen strijdkreet, maar een danklied. ‘De vernedering (Naardense Bijbelvertaling) van zijn dienares heeft God gezien.’ De bijbel spreekt hier niet van ‘nederigheid’. Het gaat niet om een gedwee en gehoorzaam ‘Ja en Amen’ zeggen, maar om een ‘vernedering’ door onrechtvaardige verhoudingen, door uitbuiting, machtsmisbruik en geweld. Maria zingt een danklied, omdat zij, ‘de vernederde’, of anders gezegd ‘in haar vernedering’, door God werd gezien. Haar lied kan instemmend gezongen worden door al die mensen op zoveel plaatsen op deze wereld waar onderdrukking en vernedering nog steeds elke dag aanwezig zijn en waar mensen hunkeren naar bevrijding.

Zijn gelaat wordt in mensen zichtbaar

We vieren met Kerst de geboorte van een kind dat als volwassen man een grote en onuitwisbare indruk heeft gemaakt op ontelbaar veel mensen, door wat hij zei, door wat hij deed en door wie hij was. We vieren de radicale boodschap van Jezus dat een andere wereld mogelijk is.

Alles wordt anders als we in verwachting leven. Het maakt ons kwetsbaar, maar het maakt ons ook het meest ‘mens’. Maria’s droom van Gods nieuwe wereld verwoordt de kracht van hoop. Soms breekt uw licht in mensen door, onstuitbaar, zoals een kind geboren wordt, schrijft Huub Oosterhuis in een lied. God is onzichtbaar. Maar soms breekt zijn licht in mensen door en wordt zijn gelaat in mensen zichtbaar.